orzystając z okazji meczów eliminacyjnych do Mistrzostw Europy w piłce nożnej i dobrej gry reprezentacji Polski w meczach ze Szkotami i mistrzami świata Niemcami, chcielibyśmy przybliżyć Wam problem największego nieobecnego w reprezentacji Polski. Jej kapitana Jakuba Błaszczykowskiego.

 Mięsień czworogłowy uda złożony jest z jak sama nazwa wskazuje z czterech mięśni (głów) zakończonych wspólnym ściegnem na guzowatości kości piszczelowej.

Są to:

1. Mięsień prosty uda (Rectus femoris)
   Rozpoczyna się na kolcu biodrowym przednim dolnym kości biodrowej, górnego brzegu panewki oraz torebki stawu biodrowego. Mięsień kończy się wspólnym ścięgnem końcowym na guzowatości kości piszczelowej

2. Mięsień obszerny przyśrodkowy (Vastus medialis)
   Rozpoczyna się na wardze przyśrodkowej kresy chropowatej kości udowej, a kończy wspólnym ścięgnem końcowym
3. Mięsień obszerny pośredni (Vastus intermedialis)
   Rozpoczyna się na powierzchni przedniej i bocznej trzonu kości udowej począwszy od od kresy międzykrętarzowej aż do jego dolnej trzeciej częś Dalej biegnie równolegle ku dołowi. Powyżej rzepki jego włókna przechodzą w ścięgno.
4. Mięsień obszerny boczny (Vastus lateralis)
   Przyczep początkowy znajduje się na powierzchni bocznej krętarza większego, kresie międzykrętarzowej, wardze bocznej kresy chropawej oraz przegrodzie między mięśniowej kości udowej. Mięsień kończy się wspólnym ścięgnem końcowym na guzowatości kości piszczelowejWizualnie możecie zobaczyć ich pracę tutaj:

Jeśli chodzi o funkcję mięśnia czworogłowego uda to sprawa wydaje się być złożona. Jak wczesniej wspomnieliśmy mięsień ten składa się z czterech głów. Trzy z nich to mięsnie jednostawowe, których wyłączną funkcją jest prostowanie stawu kolanowego. Mięśnie te generują jednak siły skierowane poprzecznie. Trzeba zaznaczyć, że  mięsień obszerny przyśrodkowy jest silniejszy i biegnie dalej aniżeli obszerny boczny. Ma to znaczenie funkcjonalne ponieważ służy to kontroli tendencji rzepki do dyslokacji bocznej. W sytuacji, gdy napięcie tych mięśni jest zrównoważone wywołuje dogłowowe przemieszczenie rzepki wzdłuż osi długiej uda. Możliwa jest sytuacja, w której głowa boczna będzie silniejsza od głowy przyśrodkowej. Skutkiem takiego układu jest „uciekanie” rzepki w  kierunku bocznym. Jest to jeden z możliwych mechanizmów nawracającego zwichnięcia rzepki, które zawsze odbywa się w kierunku bocznym. Przeciwdziałanie temu schorzeniu oparte jest na selektywnym wzmacnianiu mięśnia obszernego przyśrodkowego. Mięsień ten ważny jest też z powodu innej unikalnej cechy. Głowa przyśrodkowa odpowiedzialna jest za ostatnie 10 stopni wyprostu stawu kolanowego. Jednak ze względu na młody wiek filogenetyczny w warunach unieruchomienia stawu kolanowego bardzo szybko zanika, co wiąże się z brakiem możliwości wykonania pełnego wyprostu. Jest to ważna informacja w perspektywie pracy z osobami po urazach stawów kolanowych.

Jedyny mięsień wchodzący w skład mięśnia czworogłowego uda działający dwustawowo to mięsień prosty uda.

Generuje on tylko 1/5 całowitej siły mięśnia czworogłowego i nie jest w stanie wykonać ruchu wyprostu w pełnym zakresie. Jak już wspomnieliśmy działo on dwustawowo i jest zginaczem stawu biodrowego oraz prostownikiem stawu kolanowego. Funkcje te są od siebie zależne, co oznacza, że jego wydajność jako prostownika stawu kolanowego jest związana z ustawieniem stawu biodrowego, a wydajność jako zginacza zależy od ustawienia w stawie kolanowym. Te zależności związane są zmianami odległości między przyczepami mięśnia prostego. Jak już zostało wcześniej powiedziane przyczep początkowy mięśnia prostego uda znajduje się na kolcu biodrowym przednim dolnym, a końcowy na górnej krawędzi bloczka udowego. W sytuacji zgiętego stawu biodrowego przyczepy zbliżają się i mięsień „traci możliwość” generowania dużej siły. Sytuacja pozycji neutralnej i wyprostu jest odwrotna. Mięsień jest wtedy wydłużony przez co możliwości rozwijania siły wzrastają, a siła maksymalna osiągana jest w pozycji wyprostu. Owe względne wydłużenie zwiększa zatem wydajność mięśnia. Taka sytuacja ma miejsce np. w czasie biegu, w momencie propulsji. Omówimy teraz rolę mięśnia prostego w czasie chodu ponieważ jest ona znamienna. Gdy przenoszona kończyna dolna przemieszcza się do przodu w fazie podporu jednonóż, mięsień prosty powoduje jednoczesne zgięcie stawu biodrowego i wyprost stawu kolanowego. Dwustawowa natura mięśnia prostego znajduje zatem zastosowanie w obu fazach cyklu chodu tzn. kiedy kończyna odpycha ciało od podłoża i w momencie przenoszenia kończyny do przodu.

Unerwienie mięśnia czworogłowego uda pochodzi od nerwu udowego, a zaopatrzenie w krew zawdzięcza tętnicy udowej.

Skoro omówiliśmy po krótce budowe całego mięśnia to należałoby teraz wspomnieć o jego globalnym oddziaływaniu. Myers w Taśmach Anatomicznych zalicza mięsień czworogłowy (w tym prosty uda) do taśmy powierzchownej przedniej. Oznacza to, że jest on funkcjnalnie połączony z mięśniami krótkimi i długimi prostownikami palców, mięśniem piszczelowym przednim, przednim przedziałem podudzia, mięśniem prostym uda, powięzią mostkową/mostkowo-chrzęstną, mięśniem mostkowo-obojczykowo-sutkowym, oraz powięzią czaszki. Dlaczego i w jaki sposób? Odpowiedzi należy szukać w umiejscowieniu jego przyczepów. Jak już wcześniej wposmnieliśmy są to: kolec biodrowy przedni dolny (w wypadku prostego uda), kość udowa i wspólny przeczp końcowy znajdujący się na więzadle rzepki. Wydawać by się mogło, że grupa przednia mięśni podudzia związana jest głównie z kością piszczelową, błoną międzykostną lub kością strzałową. Włókna jednak biegną w taki sposób, że jedną z pierwszych „stacji” przenoszenia sił mięśniowych jest guzowatość kości piszczelowej, czyli… przyczep końcowy mięśnia czworogłowego uda. Oznacza to, że wszelkie zmiany  napięciowe w obrębie mięśni goleni mogą powodować dolegliwości w rejonie guzowatości kości piszczelowej oraz mięśnia czworogłowego uda i w druga stronę. Dolegliwości mięśnia czworogłowego mogą kierować się w dół. Skumpy się teraz jednak na przyczepie bliższym i tym jak mięsień ten wpływac może na mięsień prosty brzucha. Wydaje się, że mięsień prosty uda biegnie dość powierzchownie. Nic bardziej mylnego, ponieważ powierzchowny przebieg mięśnia nie oznacza takiego samego położenia jego przeczepu końcowego. Znajduje się on bowiem jak już wcześniej napomknęliśmy na kolcu biodrowym przednim dolnym, czyli przechodzi pod mięśniem napinaczem powięzi szerokiej  i mięśniem krawieckim, ale nad stawem biodrowym. Teraz taka mała ciekawostka, bowiem badania palpacyjne oraz doświadczenia sekcyjne wykazały, że u pewnej grupy populacji występują powięziowe połączenia między tym mięśniem, a kolcem biodrowym przednim górnym. Jeśli chodzi o funkcjonalne połączenie mięśnia prostego z mięśniami brzucha to sytuacja jest dość skomplikowana. Nie ma bowiem struktury mięśniowej i powięziowej, która podążałaby z kolca biodrowego przedniego dolnego w górę (mięśnie brzucha biegną skośnie co pokazuje zdjęcie obok).Tutaj następuje specjalne połączenie dwóch taśm powięziowych (powierzchowna przednia i głęboka przednia). Dla ciekawskich tego połączenia odsyłamy to wcześniej recenzowanej książki „Taśmy anatomiczne” Myers’a (https://pracowniafizjoteka.pl/tasmy-anatomiczne-myers-recenzja ). Na skutek tego połączenia taśma powierzchowna przednia zachowuje ciągłość. Podobnie jak w wypadku połączenia czworogłowego z mięśniami goleni, tak i tutaj wszelkie zmiany w niższych partiach taśmy mogą powodować dolegliwości w partiach górnych jak i odwrotnie.

Ostatnią częścią tego małego opracowania poświęconego mięśniowi czworogłowemu będzie część  poświęcona treningowi mięśnia czworogłowego. Pokazujemy tylko przykładowe postępowanie, z zaznaczeniem (jak zawsze), że przy każdej kontuzji trzeba podejść do pacjenta indywidualnie, dobierając terapię oraz ćwiczenia pod ten konkretny przypadek. Schematy to jednak przeżytek 😉

Film przygotowany przez Sports Injury Clinic:

Przykład terapii z rozluźnianiem mięśniowo-powięziowym m.prostego uda:

 Całość leczenia możemy wspomóc tapingiem, przykładowa aplikacja w tym wypadku:

 

A Wy jakie znacie ciekawostki związane z mięśniem czworogłowym uda?

Tymczasem trzymamy kciuki za szybki powrót na boisko Błaszczykowskiego!

Źródło:

Taśmy anatomiczne – Myers

Anatomia Funkcjonalna Stawów – Kapandij

Anatomia Człowieka – Bochenek

Źródło zdjęcia głównego: http://www.rheumatologynetwork.com/biomechanics-report/managing-quadriceps-strains-early-return-play