Palpacja – z łac. palpatio znaczy „dotykać”. Podejrzewam, że każdy praktykujący fizjoterapeuta zapytany o to czym jest palpacja zdefiniuje to znacznie szerzej. Oprócz dotykania to również spostrzeganie i  przede wszystkim odczuwanie dotykanych struktur. Tutaj nadrzędną rolę stanowią nasze palce w połączeniu z umysłem – w końcu palce odbierają sygnały z ciała pacjenta i przesyłają je do mózgu. Jeśli chodzi o to, kiedy mamy badać palpacyjnie, to odpowiedź jest prosta – zawsze, zarówno w procesie diagnostycznym, jak i w procesie leczenia.

Najlepszą drogą do doskonałości w palpacji jest praktyka, praktyka i jeszcze raz praktyka. Dzisiaj chcemy się skupić na wskazówkach, które na pewno w tej drodze do perfekcji mają duże znaczenie, zwłaszcza dla początkujących palpujących.

1. Musisz znać miejsca przyczepów mięśnia, którego szukasz, aby w odpowiednim miejscu rozpocząć badanie palpacyjne. Sprawa jest uproszczona, jeżeli szukamy mięśnia położonego powierzchownie. Wówczas znając położenie szukanej struktury mieśniowej możemy skierować nań ręce i wyczuć mięsień, u osób szczuplejszych nie powinno być wątpliwości czy to szukana struktura. U osób, które posiadają dużą ilość tkanki tłuszczowej trzeba zlokalizować miejsca przyczepu miejsca docelowego.
2. Musisz znać funkcję mięśnia, którego chcesz palpować. W większości przypadków konieczne jest, by pacjent wykonał ruch za który odpowiada szukany mięsień, w celu uzyskania skurczu , co umożliwi wyróżnienie go spośród przylegających struktur mięśniowych. Analogicznie jak w punkcie pierwszym – przy położeniu powierzchownym będzie łatwiej, choć znalezienie granic mięśnia przebiegnie sprawniej jeśli poprosimy pacjenta o napięcie mięśnia. Napięty = twardszy = łatwiejszy w znalezieniu.
3. Przy strukturach leżących powierzchownie możesz zacząć od oceny wzrokowej obszaru palpowanego – kontury mięśni często są widoczne przez skórę już w pozycji rozluźnionej, a przy napiętym mięśniu wiemy dokładnie czego będziemy szukać. W wielu przypadkach ocena wzrokowa znacznie ułatwi działanie palpacyjne.
4. Jeśli masz wstępną lokalizację mięśnia przesuwaj się wzdłuż linii przebiegu, krok po kroku. Przesuwaj się małymi odcinkami jeden za drugim, tak żeby dokładnie wyczuć kontur mięśnia. Przesuwaj się w kierunku przyczepów nie omijając żadnego odcinka mięśnia. Możesz wówczas zastosować technikę napnij-rozluźnij mięsień. Będzie to ułatwienie dla utrzymania się na powierzchni mięśnia i natychmiast gdy zboczysz tam gdzie nie trzeba, będzie to dla Ciebie wiadome.
5. Musisz zastosować odpowiednią siłę nacisku. Nie stosujemy zbyt dużej siły ze względu na utratę wrażliwości na bodźce dotykowe. Siłę trzeba dopasować do palpowanego obszaru – nie powinna być większa, niż najmniejsza umożliwiająca dotarcie do szukanej struktury. Będzie tym mniejsza, im szukane miejsce położone jest bardziej powierzchownie i tym mocniejsza gdy szukamy struktur głębokich.
6. Pamiętaj o punktach odniesienia. Punkty kostne są bardzo pomocnymi punktami, dzięki którym łatwiej znajdziesz potrzebny mięsień. Z kolei dobrze opanowana palpacja konkretnego mięśnia również może być przydatna do palpacji mięśnia przylegającego, np. ustalenie brzegu zewnętrznego głowy długiej mięśnia dwugłowego uda i brzegu tylnego pasma biodrowo-piszczelowego ułatwi znalezienie górnej granicy główy krótkiej mięśnia dwugłowego uda, a także wyznaczy bruzdę styku tej głowy z nachodzącym na tylną stronę uda mięśniem obszernym bocznym.
7. Zamknij oczy, skoncentruj się na odczuciach odbieranych przez palce. Zewnętrzne bodźce mogą wywoływać rozproszenie terapeuty i zakłócać skuteczny odbiór sygnałów z badanych struktur łącznotkankowych pacjenta.
8. Stwórz wizualizację obszaru na którym pracujesz. Przenieś grafikę z atlasu anatomicznego na ciało pacjenta. Będzie Ci łatwiej dokładnie zlokalizować poszukiwaną strukturę.
9. Jeśli pacjent odczuwa łaskotanie, co utrudnia Twoją pracę zwiększ siłę nacisku lub poproś pacjenta o położenie jego ręki na Twojej ręce, którą palpujesz.
10. Ułóż pacjenta w pozycji optymalnej, czyli takiej, która umożliwi efektywną palpację poszukiwanego mięśnia.

Zdolność palpacji wyrabia się przez lata i  jest ciągłym, niekończącym się procesem. Im umiejętności palpacji są większe, tym większa skuteczność terapeutyczna.

Jako ciekawostka proste ćwiczenie – umieść włos pod kartką w książce i nie zwracaj uwagi na jego dokładne położenie. Zamknij oczy i poprzez dotyk kartki znajdź włos i ustal jego dokładny przebieg. Jeśli Ci się udało, powtórz ćwiczenie umieszczając włos pod dwiema kartkami. Ilość kartek zwiększasz do momentu, aż odnalezienie włosa okaże się niemożliwe. Z czasem i ilością prób ilość kartek zwiększy się ponieważ wzrośnie wrażliwość palców.

Jak Wam poszło? 🙂

Jeśli jeszcze studiujesz i nie masz dostępu do pacjentów ćwicz na znajomych. Palpuj jak najwięcej i jak najczęściej. Nie czekaj na później, liczy się Twoje zaangażowanie od samego początku.

W ramach rozszerzenia tematu polecamy m.in. Badania palpacyjne układów mięśniowego i kostnego – J.Muscolino.

Źródło zdjęcia głównego: http://functionalanatomyblog.com/